Əvvəlki səhifəyə qayıtmaq üçün
-
-
Əzizə CƏFƏRZADƏ:
-
Fəryadım mənim
-
- Bu
günlərdə "Göylərdən yerə enmək lazımdır, Əzizə", - dedi mənə bir dostum.
- Endim
sanki, qələmimdən bunlar süzüldü:
-
-
yazı I
-
- Azərbaycan
türk qadını! Sənə ehtiramımı bilirsən. Bu gün də məqsədim səni müdafiə etmək
deyil. Sən onsuz da bütün həyatın, tarixin boyu öz əməllərinlə özünə
qəhrəmanlıq tarixi yazmısan. Bu gün də elədir. Sabah da elə olacaq. Sən, Azəri
türk qadını, bir şüar altında yaşamısan: "Üzük qaşıyla tanınar". Etdiyin
igidlikləri də atanın, qardaşının, ərinin, oğlunun ünvanına çıxmısan. Dünən
eləydi, bu gün də elədir, sabah da elə olacaq. Sən namuslu qız olmusan atana.
Onu alçaldıcı, biqeyrətedici hərəkətə yol verməmisən. Namus əsiri olmusan. Sən
sevən bacı olmusan qardaşına. ANA yeri vermisən: "ölsə, bacılar ölsün, heç
deməsin "vay qardaş"" söyləmisən. Sən vəfalı ömür-gün yoldaşı, ərin şərəfini
qoruyan sədaqətli baş yoldaşı olmusan. Gərək olanda da ərinin cəbhələrdə
yerini tutmuş, vətən torpaqlarını qılıncla qorumusan, Tuti bikə kimi,
Bibixanım Sultanım kimi. Sən 9 ay bətnində, iki il qucağında bəslədiyin,
döşlərindən həyat əmizdirdiyin övladlarının qurbanı ANA olmusan.
-
- Onda da
eləydi, indi də, gələcəkdə də elə olacaq. Sənə afərinlər olsun. Sən qorumusan
milli dilimizi evlərdə, elə indi də, güney bacıların kimi. Sən qorumusan milli
adət və ənənlərimizi, mənliyimizi təsdiq edən nə varsa, sən qorumusan.
Yadelliyə, yaddinliyə, yaddilliyə könül verməmisən. Millətin milli şərəfini
qorumusan. Afərinlər olsun sənə.
-
- Səni başqa
xalqların qadınlarından seçən əməllərin (axı heç bir millətin yüzdən yuxarı
şairə, aşıq, bayatçı qadını olmayıb!!!), boyasız, riyasız siman, misilsiz
gözəlliyin, təmizkarlığın, bəd əməllərə (cəmiyyət içində siqaret fısqırdıb,
şərab içmək kimi) yol verməmisən. Həmişə məqsədin ərinə sədaqət, balalarına
son nəfəsinəcən ürək bəxş edən ANA olmaqla, cəmiyyət, millət üçün ləyaqətli
övladlar tərbiyə etmək olub. II Dünya savaşında dəhşətli ağırlıqları
çiyinlərində daşımısan. Həlal olsun sənə VƏTƏNİN suyu, çörəyi. Halal olsun
sənə şair oğul və qızlarının səcdəli şerləri. Bunlar seçib səni başqa millətin
qadınlarından.
-
- Amma indi,
bu gün bəs hardasan, ana? Hardasan, nəylə məşğulsan, Azəri türk qadını? Qılınc
qurşayan, qalxan götürən Güləndam xanım, Mehrican xatun? Bacıların, ölümüz
Cəfər Cabbarlı demişkən, küçədədir, qəmbərlik üstədir. Günəş başını deşir,
yağış isladır, külək qovurur. Çarpışır, axşam evə bir parça çörək aparmaq,
balalarını - sizin nəsli böyütmək üçün. Qılınc nədir, qalxan nədir? Ac qılınca
çırpır özünü. Hardasan, ruhun haralarda pərvaz eləyir, igid oğul anası,
hökmdar Uzun Həsən səfiri, Şərq dünyasında, deyəsən, elə bütün dünyada ilk
diplomat, ilk elçi nənəmiz, anamız Sara xatun? Nəvələrindən xəbərin varmı?
Göylərdə, o müqəddəs ruhlar məkanında ulu Göy Tanrı qulluğunda dərdlərimizi
söyləyib, razü-niyazımızı bildirib şəfaətçi səfirimizsənmi? İllər uzunu
Naxçıvanı yağılardan xilas etməkçün Əlincə qalasında buludların su əmən
Məhəmməd Cahan pəhlivanının qızı, Qızıl Arslanın qardaşı balası Cəlaliyyə
xatun, xəbərin varmı ki, sərkərdəlik edib düşmənə qarşı qəhrəmanlıqla çarpışan
soydaşın naxçıvanlılar erməni dığalarının əlində, az qala, sərgərdandılar?
Aman istəmirlər, işıqsız, yanacaqsız, çörəksiz də qalsalar, mühasirədə can
çəksələr də, təslim bayrağı qaldırmırlar. Göylərdən uca Tanrıdan diləyirlər
yardımı.
-
- Səfəvi
xanədanının taxt-tacını oğulları, xüsusilə, Şah Abbas üçün qorumaq yolunda
qanlar tökən yadellilərə qan udduran Xeyrənisa bəyimə, hardasan? Hardasan,
Tutu Bikə? Gərəkli olanda, vətən - ölkəniz Dəmir qapı Dərbənd təhlükədə olanda,
hiylələrə aldanmadın, doğma qardaşına belə qarşı çıxdın; ərin - möhtəşəm
Fətəli xan gəlincə vuruşdun, sərkərdə kimi. Düşmənə bircə qarış da torpaq
verməyən Dərbəndin ər oğullarının önündə çarpışan Tuti Bikə! Çörək avarası
bacıların, tacir libası geyib, soraqları Urumçidən, İstambuldan, Kuala-Lumpurdan
gəlir.
-
- Hardasan,
Bibixanım Sultanım? Şirvanşah şahzadəsi, Bakı sərkərdəsi Qazı bəyin ömür dostu?
Şah İsmayıl kimi möhtəşəm sərkərdəyə meydan oxuyan: üç gün, üç gecə
İçərişəhərin qala divarları üstündə, qeyrətli Bakı oğullarıyla birlikdə,
əlində yalın qılınc doğma yurdu qoruyan, ərinin cəng paltarını geyib, qarğı
hörüklərini dəbilqədə gizlədib əsləhə qurşanan igid, cəsur, adı dastanlara
düşmüş Sultanım! Bakının üzü nurlu analarının əlini zənbil qulpu doğrayıb,
bellərini ağır kisələr yağır eləyib.
-
- Hardasan,
nəylə məşğulsan, rübailəri böyük Ömər Xəyyamla müqayisə edilən, səsi
şerpərəstlər dünyasını fəth edən, Məhsəti gözəlim? Ürəklər fatehi Məhsətim
mənim; qadın taleyini rübailərinin fəlsəfi çalarları içində gizləyən şairəm.
Gəncə xətibinə:
-
- Haqqımı
əlimdən şəriət aldı,
- Hüquqsuz
elədi, bu günə saldı,
- Qırıldı
bülbüllər, boş qaldı bağlar
- Yurdu
sənin kimi sarlara qaldı, -
-
- deyən
məğrur, zamanın əzici mühitinə qarşı mərdanəliklə sinə gərən Məshəti, sağ
olsaydın, qız-gəlinlərin halını görsəydin, indi nə yazacaqdın?
- Ağır anda,
millətin taleyi həll olunanda qələmini qılınca çevirən, odlu silaha sarılan,
Nasirəddin kimi şahlara boyun əyməyib, Rüstəməylə, Zeynəb paşayla birlikdə
İran binəsiblərinə başçılıq edən qəhrəman sərkərdə, üç dildə şer yazan şairə,
Quranı tələbələr qarşısınla şərh və təfsir edən alim Tahirə Qürrətüneyn! Adı
deyil, kölgəsi belə çoxlarını lərzəyə salan, onlarca ad altında evini,
valideynini, balalarını belə millətin azadlığı uğrunda qurban verdin. Bəs biz
niyə sənə bənzəmirik?
-
- Hardasan,
heykəli nankorlar əlində güllə yaraları almış, xeyirxah əməllərilə aclara
çörək, yalavaclara geyim, su yanğısıyla qovrulanlara, yağı da olsa, su verən:
təkcə öz türk Köçəri məhəlləsinə deyil, xain ermənilərin məhəlləsinə belə
həyat mənbəyi su çəkdirən anamız Xurşudbanu Natəvan xanım? Hardasan, Xan qızı,
yetim-yesir anası, el dərdinə yanan, kasıb oğullara bazarlıq edir, yoxsul
qızlara cehiz verirdin. Bilirsənmi ki, vətənin dardadır, torpaqların murdar
kafir tapdağına çevrilib, heykəlini (elə soydaşın Bülbülün, Üzeyir bəyin də
heykəlini) erməni rəzilləri güllələyiblər. Gəl indi gör vətinini, soydaşlarını.
Yaylaq Qarabağın oğul-qızları aranda, çadır düşərgələrində minbir bəla, əzab
çəkirlər. Torpağımızın üstündə, xüsusən, altındakı sərvətlərimizi sümürmək
eşqilə bizə "humanitar yardım" gətirənlərə əl açır qarabağlıların. 1750-52-ci
illərdə ulu baban Pənah xanın bina etdirdiyi, pul kəsdirdiyi Pənahabad
ermənilərinmiş, bilirsənmi, eşitmisənmi? Gəl, gəl yenə acları doyur,
yalavacları donat, atəşdən yananlara su ver! Qarabağ bülbüllərinin səsi
ucalsın, qız-gəlinin üzündən "qaçqın, köçkün" kədəri silinsin, çadır şəhərləri
məhv olsun. Bibin Şahbanu, cənnət saraylarda deyil, vətən, Qarabağ həsrətilə
yanan
-
- "Əzizinəm
Qarabağ,
- Qara
salxım, qara bağ
- Tehran
cənnətə dönsə
- Yaddan
çıxmaz Qarabağ."
-
- deyərək,
inləsə də, Böyük Britaniya kimi dövlətin elçilərini qəbul etməyə qabil olmuş,
şirin, duzlu türkcə-farsca düzən bibin, Ağabacı - Ağabəyim ağanı da,
xarı-bülbülləri susmuş, xar olmuş Şuşanın fəryadına çağır. Həm əsrin, həm
məclisin milləti təriqətlərə bölənlərin əlindən təzədən atəşpərəst babalara "dönmək"
istəyən, saqilərə üz tutub:
-
- Gəl, ey
saqi, ey zülfü çin-çin mələk!
- Mənə din
yolunda özün kömək ol.
- Mənə badə
ver, şövq ilə eylə məst,
- Dübarə
olum bəlkə atəşpərəst.
-
- -deyən
Fatma xanım Kəminə sərdar oğlanlarıyla birlikdə imdada gəlsin. Nəylə
məşğulsunuz, cəhalətin, xurafatın bağrından öz bacılarını qoparmaq eşqilə
maarifpərvər cərgəsində yer tutan Gövhər xanım Şövqiyyə, Hənifə xanım Zərdabi,
Şəfiqə xanım Əfəndizadə? Ruhunuz xəbərdardımı, uca göylər məkanından yerə
nəzər salırsınızmı? Xəbəriniz varmı millətin gələcəyini doğub böyüdən
bacılarınızdan? Min əzəbla əldə etdiyi meyvəni, tərəvəzi polislər təpiyi ilə
əzilən, çiyinlərinə "dubinka" enən, bununla belə, evdə ac, tənha qoyduqları
millətin gələcəyi balalarına ruzi aparmaq avarası, vaxtilə bazar yolu
tanımayan üzü nurlu gəlinlərin küləkdən, yağışdan, xəzridən paxır misə dönmüş
üzlərini görürsünüzmü? Qan ağlayırsınızmı? Dünyanın ticarət mərkəzlərində
ticarətə qurşanmış ağlı-qaralı sorağı gələn "tacir" xanımlardan
xəbərdarsınızmı? Min əzabla, yollar yorğunu, üzü üzlər görə-görə, rüşvətlə
soyanlardan yaxa qurtara-qurtara evə bir parça ruzi gətirənlərin fərydını
eşidirsinizmi?
-
- Bəzi "kişi"
və arvadların "canlı mal" alveriylə məşğul olub, Azərbaycan qulağının yalnız
Avropa filmlərindən, romanlarından eşitdiyi "sutenyorlardan" necə?
Bilirsinizmi ki, vaxtilə tramvayda, avtobusda bekar qala biləcəyi
dayanacaqlarda belə kitab oxuyan, dünyada ən çox oxuyan millət kimi tanınmış
gənc qızlarımızın səsi barlardan, kazinolardan, qumarxanalardan, xarici
ölkələrin "filanxanalarından" gəlir?
-
- Necə dözür
ruhunuz? Anamız, nənəmiz, fəxrimiz Mehrican, Tahirə, Sara xatun, Natəvan?..
Ruhunuz yerə enmir yoxsa? Ruhunuz yerə enib bu rəzalətləri görəndə ağlayır
yoxsa? Göyün dərinliklərinə çəkilirsiniz yoxsa? Görməməkçün... Üzülməməkçün...
Üzümüzə çəkilən üz qarasını silə bilmədiyinizçündürmü bu? İtən qeyrətimizə,
tapdalanan namusumuza ağımı deyirsiniz yoxsa?
-
- 1975-ci
ildə Yuqoslaviyaya getmişdim. Orada, deyəsən, Kiş şəhərində bizə bir abidə
göstərdilər. Kəllə-minarə. Hər il dərs başlananda məktəbliləri bura gətirib
ziyarət etdirir və deyirlər: sizin, vətənin azadlığı uğrunda qurban gedənlərin
başlarıdır bu kəllələr. Onlara layiq olun.
-
- Biz
neynirik? Hansı bəy-gəlin Füzuli meydanında Leyli və Məcnunun, "Şəhidlər
xiyabanı"nda İlham və Fərizənin abidəsi qarşısında toy axşamı gedib məhəbbət,
sədaqət andı içib?
-
- İyirmi
faizi əldən getmiş Vətən müharibə, öc, intiqam meydanına çevrilməliykən harın
bəylər, müasir xanlar, min fırıldaqla ordudan yayındırdığı "əziz-xəlifiyçün"
rəqqasəli toy tərtib edir, çadır şəhərlər əzab içində inlərkən, kaşanələr
tikdirirlər - bilirsinizmi? Yoxsa siz də, bizi yaradan xudavəndi-aləmtək göz
yummusuz? Bu millətin ərən ata-babaları bir yanda qalıb, qadınlardaymış ana
qeyrəti!
-
-
Fəryadımızı Rəfrəflə, Buraqla qalxıb, göyün doqquzuncu qatında o ulu, o əlinin
üstündə əl olmayan Xaliqimizə Rəsuli-Xuda çatdıra bəlkə. Bəlkə kor gözlər
açıla - görə, kar qulaqlar açıla - eşidə fəryadımızı. Ulu Füzuli babamız demiş:
-
- Olsaydı
məndəki qəm fərhidi-bibəladə
- Bir ah ilə
erərdi min bisitunu badə.
- Versəydi
ahi Məcnun fəryadımın sədasın
- Quşmu
qərar tutardı başındakı yuvadə?
-
Qızıyla gəlini bilinməyən...
yazı II
Bu yaxınlarda
"İmpuls" qəzetində möhtərəm ədibimiz, ustad Qılman İlkinin "Həya" adlı bir
məqaləsini oxudum. Bir neçə gündən bəri məni çox əsəbiləşdirmiş bir hadisəyə
cavabdı sanki. Qılman müəllim elə bir ürək ağrısıyla yazır, pozulmaqda olan
əxlaqımız, itirilməkdə olan adət və ənənələrimizdən elə bir can yanğısıyla
danışırdı ki, məni də öz dərdlərimi, düşüncələrimi yazmağa vadar etdi. "Həya"da
nədən danışılırdı? Qız-gəlinlərimizin geyimindən, bəzək- düzəyindən...
İstəyirəm biləsiniz ki, mən heç də müasir adlanan həyatdan geri qalmamışam.
Vaxtilə bizdə olmayan bəzək əşyalarını xarici ölkələrə səfərimdə qız və
gəlinlərimizçün alıb gətirər və təəssüflənərdim ki, neyçün bizdə belə şeylər
yoxdur. Bizim yaşıdlarımız bəzəyin nə olduğunu bilməyiblər. Bəzək-düzək bizlər
üçün, vaxtilə pioner, komsomol, partiyaçı həyatı keçirənlərçün meşşanlıq əlaməti
hesab olunmuşdur. Ən sadə geyim və heç bir ənlik-kirşan üzümüzü görməyib.
Halbuki, qədimlərimiz gəlinlərin, xanımların bəzəyinə yüksək qiymət verib: "Bəzək
gəlinə gəlib" deyiblər. Nənə və analarımız bir çox bəzək şeylərindən istifadə
ediblər: ənlik, kirşan, vəsmə, sürmə, rasıx, xına, basma... Ətir tapmayanda
mixəyi süddə isladıb mirvari kimi sapa düzüb, boyunlarından asmış, qollarına,
biləklərinə dolamış, köynəyin altından yaxalarında gizlətmiş, uzaq ellərdən
tacirlər müşk, əmbər gətirmişlər. Xanımlar gözəl ətir gəlsin deyə, ağızlarına
hil, mixək atıb çeynəmişlər. Bu atributlar şerə, musiqiyə çevrilmiş, o sürməli
gözləri, lalə yanaqları, bal-qaymaq dodaqları... nələri tərənnüm etmiş aşıq və
şairlərimiz.
Qadın geyiminə
də xüsusi diqqət yetirilmiş: uzaq Hindistanın Beneres şəhərində "bənarə"
örpəklər, Türkiyə və Ərəb ölkələrində tirmə şal, Şirvanın, Şəkinin ipəyindən
dərayıtar, atlaslar, qanovuzlar... saymaqla qurtarmaz. Nəzərimcə, ilk aşiq olan
zərgərlərimiz gəlin gözəlliyini bir az da artırmaqçün məhəbbəti sırğaya çevirib,
gözəlin qulaqlarından, qolbağa, bilərziyə döndərib qollarından, sinəbənd,
silsilə, boğazaltı, boyunbağı edib boynundan asmış, kəsmə kəmər olub belinə
dolamış, nişan, sədaqət rəmzi üzük kimi barmaqlarını bəzəmişlər. Amma kim, harda
və necə? Fikir verdinizsə, mən bəzəkdən bəhs edəndə qız adı çəkmədim, qadın
dedim, gəlin dedim. Çünki qızla gəlin arasında bir keçid dövrü olub - nişan
dövrü - "qız idim, soltan idim, adaxlandım, xan oldum". Aşıqlar da gəlin
bəzəyini, gəlin geyimini tərənnüm etmişlər. Qız elə ilahidən gözəldir, qız üzü
toy gecəsinəcən əl görməməlidir. Üzü, qaşı yalnız toya hazırlıq qarşısında alına
bilərdi. Qız üzü "əl görəndən sonra" atasına, qardaşına, nəslin qadınlı-kişili
böyüklərinə görünməz, həya edər, utanardı. İndi nəinki tələbə qızlar, hətta
yuxarı sinif şagirdlərinin bəzisi üzlərinə o qədər boya sürtürlər ki, gərək
əskənəylə sıyırasan ki, əsl sifətinin rəngini biləsən. Deyəsən, unudulmaz Cəfər
Cabbarlı deyib ki, boyalı dodaqlardan öpmək, rənglənmiş divarı öpmək kimi bir
şeydir. Ancaq qaraya, azacıq qırmızıya, azca da ağa "kömək etmək" olar, yalnız
bu zaman əsil gözəllik pozulmaz.
Geyimlər də
dəhşət doğurur. Burada, ümumiyyətlə, bəzi hallarda həya deyilən anlayışdan
əsər-əlamət qalmır. Yenə də C.Cabbarlının "Almas"da Kərbəlayi Fatmasının diliylə
dediyi kimi, bəzi "mini"lər lap "yaxa göbəkdən aşağı, balaq göbəkdən yuxarıdır".
Ona baxanda, yenə də şalvara min şükür. Doğrudur, ana və nənələrimiz də ikibalaq
tuman, çax-çur, şalvar geymişlər, bu fərqlə ki, üstündən tuman-yubka da
geymişlər. Küləkli Bakı iqlimində bu, yerində olub. Güneyli bacılarımızın da
geyimində şalvar və yubka mühüm yer tutub. Amma indinin şalvarları necədir?
Fransız filmində deyildiyi kimi, belə şalvarı geyməkçün ata, ana, qulluqçu, mən
və kartof ununun köməyi olmadan keçinmək mümkün deyil. Şalvarlar xanım qızların
əndamına elə suvanır ki, batan-qabaran əzələləri bircə-bircə sayılır və ağzısulu,
şorgöz cahılların gözlərinə baxanda adam həmin qızın-gəlinin yerinə əriyir,
həyadan ət tökür. Az qala istəyirsən ki, beləsinin qolundan tutub soruşasan: sən
kimsən, hansı millətdənsən, sənə kim tərbiyə verib, ay göbəyini, bel-buxununu
açıqda qoyan xanım? Belə geyim hindlinin əsrlərdən qalma milli geyimidir. Heç
onlar, o təqlid elədiyin millətlər sənin bir adətini, geyimini, bəzəyini, adını
qəbul edərmi? Həya, utanc deyilən anlayışdan xəbərin varmı?
Bu, məhəbbət
deyil, it-pişik əxlaqıdır. Yalnız pişik öz cinsi həyatını açıqda qoyur, bəs sən?
Axı insanın öz şəxsi müqəddəs hisslərini nümayiş etdirməsi nəyə yarar? Məgər sən
bilmirsən ki, səni öz ömür yoldaşı, gələcək uşaqlarının anası görmək istəyən
gənc səni meydanda - arvad-uşağın, qoca-cavanın gözü qarşısında öpməz, rüsvay
etməz. Sənə hörmət qoyursa, namusunu qoruyar. Axı səni başqa yerdə görənlərdən
biri hökmən deyəcək: dünən bağda bu qız bir oğlanla öpüşürdü. Kim sənə rəğbət
bəslər, kim sənə "gəlinim" deyər, kim səni övladlarının anası görmək istər?
Bayaq dedim ki, qızla gəlinin bəzəyi, geyimi arasında fərq olmalıdır. Ulular
soruşub: qızıyla gəlini bilinməyən eldən, yazıyla yayı bilinməyən ildən nə olar?
Şübhəsiz ki heç nə.
Mən bilirəm ki,
moda dünya miqyasında diktatordur. Modaya riayət lazımdır. Amma necə? Əgər qısa
paltar geyinənin, ya dar şalvar sevənin tənasübü buna uyğunsa. Yoxsa sən dolu,
bəstəboysansa şalvarı və ya dar, qıs tumanı geyib niyə özünü klouna bənzədir,
gülüş, şəbədə hədəfinə çevirirsən? Axı ağıllı adamlar deyib ki, yalnız sənə
yaraşan şey modadır. Yoxsa modadır deyə, sən dar, qısa kofta geyməklə
bel-buxununun, sinə, böyürlərinin qatbaqat ətlərini niyə və kimə nümayiş
etdirirsən?
Bu yaxınlarda
təzəcə xaricdən ezamiyyətdən qayıtmış bir rəfiqəmlə küçədə bir yarımlüt qadına
təsadüf etdik. Soruşdum: o getdiyin İngiltərədə, Fransada, Hollandiyada küçədə
belə geyimdə qadın görmüsən? "Yox" dedi. Elə mən özüm də görməmişəm. Belə
geyimlərlə kazinolara, restoranlara və bir də nə bilim haralara gedərlər. İşə,
bazara, dərsə bu, yaramaz. Hər yerin öz geyimi, bəzəyi var. Bir də görürsən,
modadır deyə, toya qara paltarla, vaya, hüzrə boyalı dodaqlar, əlvan paltar,
daş-qaş içində gedirlər. Axı sən toy sahibinin qəlbini qırırsan, əziz günündə
qara geyinirsən. Hüzür sahibini qəmli anında onu təhqir edirsən, öz əlvan
bər-bəzəkli görkəminlə. Hər yerin öz geyimi var. Xüsusilə də, məktəb, institut,
təhsil ocaqlarının. Ağır başlı professorlardan biri tənəffüsdə məndən soruşdu ki,
hansı sinifə gedirsən? Biləndə xahiş etdi ki, filan cərgədə oturan qıza fikir
ver, elə oturur ki, onsuz da dar, qısa tumanı bir az da yuxarı çəkilir, mən
utanıram, sən ona başa sal. O yaşlı kişi, alim-pedaqoq utanır, tələbə qız yox.
Hansı əxlaq dəftərində yazılıb bu biabırçılıq?
Qədimdə
hamamlar ümumiydi, qadınlar dizlərindən döşlərinəcən fitə tutar, ahıl, əqrəba
ağbirçəklərini görəndə hamamın xəlvətlərinə çəkilib yuyunar, utanar, həya
edərdilər. İndinin küçə-bazar geyimləri, xüsusilə, bəzi müğənnilərin səhnə,
ekran geyimləri, fitə nədi, Kərbəlayi Fatmanisə demişkən, "bin cünayı dərbalaqdı".
Açıq qalmayan yerləri yoxdur, həya, abır nədir bilmirlər. Bəzi xarici
filmlərdəki əxlaqdan uzaq olanların geyimini artıqlamasıyla təqlid edirlər. Bir
zamanlar məşhur İtaliya kino sənətkarı Fellinin çəkdiyi film nümayiş etdirilərdi.
Cülyetta Mazini orada bir əxlaqsız rolu oynayırdı. Film bütünlüklə fahişələrin
həyatından bəhs edirdi. Hətta elə bir filmdən belə pis ruhla ayrılmırdın, hətta
Üonların da arasında yaxşılar təmizlər var" düşünürdün. Amma televiziyada
nümayiş etdirilən bir konsertdə müğənni xanımın geyimiylə işim yoxdur, bəlkə də,
özü bilən məsləhətdi, harasını istəyirsə, nümayiş etdirir, amma o müğənni elə
bir hərəkətə yol verdi ki, bunu "Kabiriyanın gecələri"ndəkilər belə özlərinə
rəva görməzdilər: o əyilib arxasını tərəf-müqabili olan rəqqasa çevirdi və
rəqqas da onun qabaraq yerinə bir kəllə vurdu. Əvvəl elə bildim ki, ayağı
büdrədi. Amma yox, müğənninin ürəyi bir dəfəylə soyumadı, daha iki dəfə arxasını
qabartdı və rəqqas oğlan təkrar-təkrar düz üç dəfə xanımın güngörməzinə kəllə
vurdu. Soruşan oldumu ki, niyə biz tamaşaçıları təhqir edirsən? Dünyanın bir çox
məmləkətlərini gəzmişəm, konsertlərdə olmuşam, belə hərəkəti heç yerdə
görməmişəm, şərqli-qərbli, şimallı-cənublu Afrika qarışıq qitələrdə.
Mən bu gün
adət-ənənələrimizin, milli dəyərlərimizin gözdən düşməsində ekranları daha çox
günahkar sayıram. Ekran sahibləri bizim milli xüsusiyyətlərimizi də nəzərə alıb,
belə rüsvayçı hərəkətlərə, geyimlərə, onların bəzisini heç geyim də adlandırmaq
olmaz, yol verməməlidirlər. Biz adət və ənənlərimiz, milli dəyərlərimiz uğrunda
mübarizəni avral şəkildə deyil, müntəzəm aparmalıyıq. Öz adətlərimizi,
geyimlərimizi, bəzək atributlarımızı, bir sözlə, milli gözəl nəyimiz varsa, onu
müntəzəm təbliğ etməli, yaddan çıxaranlara xatırlatmalıyıq, qorumalıyıq onları.
Yalnız bu yolla varlığımızı əvvəl özümüzə, sonra da dünyaya təsdiq edə bilərik.
Əks halda, dolmamızın adını, rəqslərimizin, musiqimizin, ulu sənətkarlarımızın
adını, sənətini mənimsəyib bizi gözdən salan, nəyimiz varsa əlimizdən alan,
torpaqlarımızla birlikdə şəxsiyyət və mədəniyyətimizə sahiblənən yağılara, ulu
şəxsiyyətlərimizə də min böhtan atan yağılara qarşı yalın əllə qalıb, mübarizə
də apara bilmirik. Öncə kim üçün, neyçün, nədən ötəri yaşadığımızı və
çarpışdığımızı dərk etdirməliyik dünya millətlərinə. Bu da yalnız milli
dəyərlərimizi qoruyub saxlamaqla mümkündür.
Azəri türk
gənci! Sənə inanıram. Bu yıpranmış, özgə yamaqları vurulmuş, əllamələr icadından
sən qurtara biləcək, yaşadacaqsan milləti. Sənə uğurlar diləyirəm.
«Bizim Əsr»
qazeti