Nədənsə, hərdən insanları illərə bənzədirəm. “Ürək kitabımız”da hər ilin öz yeri olduğu kimi, əzizlərimizin, müəllimlərimizin, dost və tanışlarımızın, yaxud iş yoldaşlarımızın da öz səhifəsi var. O səhifələr ömrümüzün ən mənalı illəri kimi, öz-özlüyündə sıralanıb. Başqa sözlə desək, elə il var ki, onu bir neçə il əvvəl yaşasaq da, unudulmuş kimidir və “ömür kitabımız”ın hansı səhifəsində yer tutduğunu heç xatırlaya da bilmirik. Onu da bilmirik ki, o ili necə yaşamışıq. İl də var ki, elə bil dünən olub - çox günləri şirin, unudulmaz xatirəyə çevrilib. İnsanlar da belədir. Eləsi var ki, həmişə bizimlə yoldaş kimidir. Sanki hər gün bizimlə oturub-durur, söhbət edir - sözü, məsləhəti ilə bizi sevindirir. Halbuki o insanların bəziləri artıq dünyasını dəyişib. Amma o insanlar, yaxın və uzaq olmasından, kimliyindən asılı olmayaraq, bizim o gözəgörünməz “ömür kitabımız”ın ilk səhifələrində öz yerlərini tuturlar. İş yoldaşımız, ürəyində gözəl duyğular bəsləyən Eldar müəllimin ifadəsi ilə desək, onlar bir nur topasıdırlar. O nur, o işıq bir şam kimi həmişə ətrafında olanların qəlbinə xeyirxahlıq toxumu səpir, onları düzlüyə, yaxşı əməllərə səsləyir. O nur topaları hətta Haqq dünyalarına qovuşsalar da, işıqları ürəklərdə, əməllərdə yaşayır. Təəssüf ki, biz çox zaman həmin şəxsləri itirdikdən sonra onların qədir-qiymətlərini bilməyə çalışırıq, adlarına kitab bağlayırıq, abidələr ucaldırıq...

Tez-tez xatırladığım, ürəyimdə səsi, sözü və işığı yaşayan insanlardan biri, Əzizə xanım Cəfərzadədir. Əzizə xanım Bakı Dövlət Universitetində mənə cəmi bir-iki ay mühazirə oxuyub. İnanıram ki, o mühazirələrin şirinliyi təkcə mənim yox, digər tələbə yoldaşlarımın da qəlbində “qızıl lent” kimi yaşayır. Təzadlı ömür yaşamış, illərin ağrı-acısını qəlbinə yığmış bu insan görkəmli alim, gözəl yazıçı olmaqla bərabər, əsl Azərbaycan qadınına məxsus cəhətləri öz simasında cəmləşdirmişdi. O, milli adət-ənənələrimizin, şifahi xalq ədəbiyyatımızın gözəl bilicisi idi və bildiklərini öz tələbələrinə çox məharətlə, xüsusi yanğı ilə çatdırmağa çalışırdı. Bir qədər mübaliğə ilə desək, Əzizə xanım danışanda auditoriyada heç kim nəfəs almaq istəmirdi. Onun dedikləri bir işıq kimi ürəyimizə dolurdu - biz sevinirdik, qəlbimizdə ümidlər göyərirdi, bəzən də kədərlənirdik, kövrəlirdik. Əzizə xanım danışdıqca özü də göynəyirdi. O sanki hansı səbəbdənsə gözü yollarda qalmış bir ananı, bir qərib soydaşımızı ovutmaq istəyirdi. Onun dilində bayatılarımız, ağılarımız daha təsirli səslənirdi...

İllər sonra bildim ki, Əzizə xanım universiteti bitirdikdən sonra faşizmə qarşı müharibə illərində bizim rayonun Çaparlı kəndində müəllimə işləyib, məktəb direktoru olub. Ancaq o təkcə müəllimlik etməyib, həm də oğlunu, ərini, nişanlısını cəbhəyə yola salan, gündüzlər tarlada yarıac-yarıtox kətmən vuran, taxıl biçən qadınlara həyan olub. Öz aylıq əmək haqqından onların övladlarına ərzaq, pal-paltar, ayaqqabı alıb. Axşamlar şagirdlərinin dəftərlərini yoxladıqdan sonra maraqlı söhbətləri ilə qız-gəlinlərin ümid və arzularını göyərdib... Hələ bunlar nədir ki. Onun o qədər ağrı-acılı günləri olub ki. Tale onu dünyanın haralarına aparmayıb... Yəqin buna görə də Əzizə xanım söhbətlərində deyirdi ki, mən bir ömürdə on insanın yaşadığı ömrü yaşamışam.
Təyinatla Şamaxı rayon qəzetində işlədiyim illərdə Əzizə xanım hərdən doğma elinə gəlirdi. Kəndlərində müəllim işləyən qardaşı, filologiya elmləri doktoru Əhməd Cəfərzadə arabir qəzetə ədəbi axtarışları ilə bağlı maraqlı yazılar da gətirirdi. Onu da deyim ki, Əzizə xanım o illərdə öz kəndlərində kitablarından aldığı qonorar hesabına gözəl məktəb binası tikdirmişdi. Onun bu xeyriyyəçiliyi, nədənsə, çoxlarına qəribə gəlirdi.

Bir dəfə rayon üzümçülərinin əmək qələbəsi ilə bağlı Əzizə xanımın təbrik məktubunu hazırlamalı idim. Onda Əzizə xanım Respublika Qadınlar Şurasının sədri idi. Bakıya hansı telefona zəng etdimsə, onu tapa bilmədim. Əlacsız qalıb redaktordan gizlin Əzizə xanımın adından geniş bir təbrik-teleqram yazdım (o illərdə belə təbriklər dəbdə idi). Təbrik qəzetin birinci səhifəsində çap olundu. Bir neçə gündən sonra rayonda məhsul bayramı keçirilirdi. Yaxınlaşıb qəzeti Əzizə xanıma verdim və ondan xəbərsiz təbrik yazdığıma görə üzr istədim. Dedi: “Qoy oxuyum, sonra”. Oxudu, sonra gülümsədi: “Lap yaxşı yazmısan, elə bil ürəyimi oxumusan”, - dedi. Doğrusu, sevindim.

ZAMAN qəzetində işlədiyim ilk illərdə də arabir Əzizə xanımın evinə zəng edib, ondan Novruz çərşənbələri və digər adət-ənənələrimizlə bağlı bilgilər alırdım. Adımı bilsə də, adətən, “o qara oğlansan?”- deyirdi. Bir dəfə də elə dekabr ayı idi. Səksən yaşı tamam olacaqdı. Ondan müsahibə almaq istədim. Əzizə xanım dedi ki, qoy bir yaza çıxaq, sonra... Daha heç nə deyə bilmədim.
Dünən gözəl müəllim, professor, neçə-neçə tarixi romanın müəllifi Əzizə xanım Cəfərzadənin anım günü idi. Bu yazdıqlarım onun haqqında ürəyimdəki yaşantıların bir hissəsidir. Onu düşündükcə sanki Əzizə xanımın ürək ovudan səsini eşitdim, işıqlı ömrünü bir daha vərəqlədim, aləmə səs salan əsərlərini yenidən oxudum.
Ruhu şad olsun.